Autor Instalacja elektryczna jest często pomijana przy planowaniu ogrodu, mimo że decyduje o jego funkcjonalności i bezpieczeństwie. Pomyśl o wygodzie, jaką dają zautomatyzowane systemy nawadniania lub zasilanie dla narzędzi ogrodniczych. Nawet najpiękniejszy ogród nie będzie spełniał swojej funkcji bez oświetlenia i prądu. Jak więc bezpiecznie rozprowadzić instalację elektryczną w ogrodzie? Na co zwrócić uwagę przy jej planowaniu? Dzisiaj o tym, jakie instalacje elektryczne warto uwzględnić, aby zapewnić sobie spokój, bezpieczeństwo i wygodę na lata.
Instalacja elektryczna w ogrodzie musi być przemyślana.
Instalację prądu najlepiej przeprowadzić już na etapie projektowania ogrodu. Odkładanie prac na później może być bardziej kosztowne i trudniejsze do zrealizowania. Rozprowadzanie przewodów pod utwardzoną powierzchnią lub założonym trawnikiem może uszkodzić wcześniej wykonane elementy. Koszt położenia kabla, rury i peszla na etapie budowy jest niewielki w porównaniu do skali późniejszych zniszczeń, przeróbek i związanych z tym wydatków. Dlatego warto poświęcić czas na odpowiednie zaplanowanie i wykonanie instalacji elektrycznych w ogrodzie.
Zdarza się jednak, że w momencie urządzania domu brakuje pieniędzy na wykonanie wszystkich instalacji. Dobrze jest wtedy zaplanować całość, by wiedzieć, gdzie w przyszłości znajdą się poszczególne punkty elektryczne. Warto też położyć chociaż peszle, które w przyszłości posłużą do przeprowadzenia kabli.
Co uwzględnić planując ogrodową instalacją elektryczną?
Wielkość ogrodu, wybór miejsca i sprzętu.
Dobrze rozplanowana instalacja elektryczna w ogrodzie musi uwzględniać wielkość działki i rozmieszczenie gniazd elektrycznych. Gdy działka jest nieduża, aby swobodnie korzystać z urządzeń zasilanych prądem, wystarczą dwa gniazda umieszczone na zewnętrznej ścianie budynku. Ważne, by były zasilane z odrębnego obwodu zabezpieczonego wyłącznikiem nadmiarowym 16 A i wyłącznikiem różnicowoprądowym na prąd różnicowy nie większy niż 30 mA.
W dużych ogrodach to rozwiązanie będzie niewystarczające, dlatego trzeba zamontować co najmniej jeden dodatkowy punkt poboru energii elektrycznej, składający się z dwubiegunowego gniazda ze stykiem ochronnym. Należy pamiętać o zastosowaniu gniazd o jak najwyższym stopniu ochrony, najlepiej nie mniejszym niż IP66.
Instalacja elektryczna, znajdująca się na zewnątrz domu zapewnia bezpieczeństwo, wygodę i estetykę. Umożliwia automatyzację wielu procesów, co przekłada się na oszczędność czasu i zasobów. Służy nie tylko do oświetlania terenu oraz samego budynku. Zasila automatykę bram, domofonów, systemów alarmowych, monitoringu, pomp wodnych i studni. Dlatego, na etapie projektowania ogrodu, zastanów się z jakich sprzętów i rozwiązań będziesz chciał korzystać w ogrodzie nie tylko teraz, ale i w przyszłości. Pomyśl o miejscach, w których należy umieścić punkty świetlne i gniazdka. Weź pod uwagę zarówno te, w których będziesz trzymać sprzęt ogrodowy (garaż, domek gospodarczy), ale i miejsca przeznaczone do odpoczynku, w których będzie potrzebne podłączenie grilla elektrycznego lub naładowanie telefonu. Pamiętaj też o potrzebach związanych z podlewaniem ogrodu oraz sygnalizacją poziomu szamba. Instalację elektryczną można wykorzystać do przeróżnych celów, więc czynnikami, które mogą Cię ograniczać są pomysłowość i fundusze.
Podział na obwody.
Podczas instalowania elektryki w ogrodzie, ważne jest, aby podzielić ją na kilka obwodów. Jeden obwód może zasilać pompę w studni, a inny oświetlenie ogrodu. Taki podział uporządkuje schemat instalacji elektrycznej i ułatwi dobór odpowiednich zabezpieczeń. Zastosowanie kilku niezależnych obwodów jest dobrym rozwiązaniem w przypadku wystąpienia awarii. Podczas zwarcia jednego obwodu nie dojdzie np. do wyłączenia oświetlenia w całym ogrodzie, a to zapewni domownikom i gościom…
Bezpieczeństwo!
Instalacja elektryczna w ogrodzie musi być bezpieczna, dlatego musisz uwzględnić warunki atmosferyczne. Osprzęt do takiej instalacji powinien mieć wysoki stopień ochrony przed porażeniem. Najlepiej wybrać te z obudową zabezpieczającą przed wodą i zanieczyszczeniami. Zaleca się również montowanie ich pod zadaszeniem lub w zamkniętych pomieszczeniach, takich jak schowki, aby ograniczyć wpływ warunków zewnętrznych.
Kolejnym takim czynnikiem są różne napięcia prądu, w zależności od rodzaju urządzeń, które chcesz podłączyć do sieci. Standardowo stosuje się 230 V, jednak w pewnych sytuacjach może być konieczne obniżenie napięcia za pomocą transformatora do 24 lub 12 V.
Napięcie 230V
Czyli standardowe napięcie sieci elektrycznej, wykorzystywane do zasilania sprzętu elektrycznego oraz oświetlenia. Większość urządzeń i opraw oświetleniowych jest dostosowana do tego napięcia, zapewniając bezpieczeństwo użytkowania. Przed dokonaniem zakupu, warto sprawdzić czy urządzenia spełniają wymagane standardy bezpieczeństwa. Przy zastosowaniu napięcia 230V w ogrodzie, instaluje się dwa rodzaje wyłączników zabezpieczających odbiorniki prądu:
- wyłącznik nadmiarowo-prądowy, dostosowany do mocy obciążenia instalacji. To klasyczne bezpieczniki, których prąd maksymalny dla standardowych odbiorników wynosi 16 A, a dla układów oświetleniowych – 10 A. Umożliwiają przepływ prądu o maksymalnym natężeniu określonym na obudowie. Obciążenie może czasami przekraczać tę wartość, ale tylko przez krótki czas. Długotrwałe obciążenie bezpiecznika o wartości 16 A prądem przekraczającym 17 A spowoduje wyłączenie.
- wyłącznik różnicowo-prądowy, który zapewnia ochronę przed porażeniem.
Oba wyłączniki umieszcza się w rozdzielnicy. Ewentualnie, można zastosować wyłącznik kombinowany czyli wyłącznik różnicowo-prądowy połączony z klasycznym bezpiecznikiem.
Napięcie bezpieczne 12V lub 24V
Jest odpowiednie do zasilania np. domofonu, dzwonka, oczek wodnych i pomp. Obniżone napięcie minimalizuje ryzyko dla ludzi i zwierząt w przypadku uszkodzenia przewodów. Przy użyciu tego napięcia, zaleca się stosowanie oświetlenia z diodami LED, które są energooszczędne. Aby obniżyć napięcie, stosuje się odpowiednie transformatory:
- transformator do 24V, zmniejszający napięcie do 24V.
- transformator do 12V, zmniejszający napięcie do 12V.
Przy wyborze transformatora należy upewnić się, że jego moc jest wystarczająca do zasilenia wszystkich podłączonych odbiorników. Ważne jest także dobranie odpowiedniego przekroju przewodów, z uwzględnieniem długości instalacji i jej obciążenia. Podobnie jak w przypadku napięcia 230V, instalacja 12/24V musi być wyposażona w odpowiednie wyłączniki zabezpieczające, które należy zamontować za transformatorem.
Oświetlenie czyli podstawowa funkcja instalacji elektrycznej w ogrodzie.
Rodzaje oświetlenia.
Oświetlenie zapewnia bezpieczeństwo, komfort oraz pełni funkcję dekoracyjną. W planach należy uwzględnić zarówno miejsca poruszania się po ogrodzie wymagające doświetlenia, jak i miejsca, które chcesz wyeksponować np. rzeźby ogrodowe. Oświetlenie architektoniczne to dyskretnie umieszczone lampy, które podkreślą budynek i dekoracje ogrodowe. Możesz też zaplanować oświetlenie sezonowe, żeby np. w okresie bożonarodzeniowym udekorować ogród lampkami świątecznymi. Do wyboru masz kilka typów oświetlenia:
- Oświetlenie główne: lampy na stałe zainstalowane w strategicznych punktach ogrodu: przy budynkach, ścieżkach, altanach, domkach gospodarczych, garażu. Mogą to być lampy, reflektory, czujniki ruchu i zmierzchowe.
- Oświetlenie dekoracyjne: lampy solarne, reflektory podświetlające drzewa i krzewy oraz małą architekturę ogrodową, oczka i kaskady wodne. Wybierz lampy wodoszczelne i zasilane bezpiecznym napięciem.
- Oświetlenie punktowe: lampki wbudowane w nawierzchnię, które pomagają oświetlić ścieżki i schody. Lampy oświetlające drogi komunikacyjne (podjazdy, chodniki i alejki), nie powinny razić oczu. Najlepiej sprawdzają się tutaj niskie słupki oświetleniowe ze światłem skierowanym ku dołowi. Można je zamocować do specjalnych profili wkopanych w ziemię lub niewielkich fundamentów betonowych, co zapewnia większą stabilność. Alternatywą są lampy najazdowe, które pokazują zarys utwardzonej nawierzchni w ciemności. Popularnością cieszą się też lampy solarne. Nie wymagają zasilania, ponieważ posiadają wbudowane baterie słoneczne i akumulatory.
Instalacja elektryczna w ogrodzie: zasilanie.
Oprócz oświetlenia, instalacja elektryczna służy do zasilania sprzętu ogrodowego. Na zewnętrznych ścianach domów, w altanach lub domkach gospodarczych montuje się gniazda elektryczne, jedno- lub trójfazowe, w zależności od potrzeb. Gniazda siłowe służą do przyłączania sprzętu takiego jak spawarki czy sprężarki, najlepiej wewnątrz garaży, składzików lub wiat. Częściej używa się jednofazowych gniazd wtyczkowych do zasilania podkaszarek, kosiarek, wertykulatorów, odkurzaczy do liści, dmuchaw, glebogryzarek, myjek ciśnieniowych, nożyc do żywopłotów czy pił łańcuchowych. Gniazda umieszcza się w miejscach łatwo dostępnych, ale chronionych przed wodą i wilgocią.
Planując gniazda elektryczne uwzględnij zarówno ilość sprzętu, z jakiego będziesz korzystać, jak i miejsca, w których będziesz go używać.
Sterowanie.
Oświetlenie i zasilanie mogą być załączane manualnie za pomocą łączników wewnątrz domu, umożliwiając włączanie i wyłączanie całego ogrodu lub poszczególnych grup lamp, gniazd i urządzeń. W razie potrzeby, w różnych miejscach ogrodu można instalować bryzgoszczelne łączniki. Popularne są również samoczynne łączniki: zmierzchowe, ruchu i czasowe. Wyłączniki zmierzchowe automatycznie załączają oświetlenie po zmroku. Czujki ruchu uruchamiają lampy, gdy po zmierzchu ktoś znajdzie się w kontrolowanym polu, a wyłączniki czasowe załączają oświetlenie o zaplanowanych porach dnia. Czujniki te mogą być ze sobą powiązane logicznie za pomocą przekaźników lub inteligentnych systemów, np. KNX/EIB.
Automatyka ogrodowa może być sterowana za pomocą stacji pogodowej zainstalowanej na szczycie budynku, współpracującej z homeserwerem. Stacja ta zarządza podlewaniem ogrodu w zależności od pory dnia, temperatury, siły wiatru, natężenia oświetlenia i stopnia wilgotności gleby. Ta sama stacja może sterować podgrzewaniem podjazdów zimą i załączaniem lampy z numerem domu.
Jeszcze większy komfort zapewniają instalacje magistralne, zwłaszcza radiowe. Przyciski radiowe można montować na stałe lub chwilowo tam, gdzie są potrzebne, a zasilane bateryjnie przyciski mogą być umieszczone wszędzie. Można je nosić w kieszeni lub przyklejać do słupków, altan, pni drzew lub mebli ogrodowych. Działające z odległości nawet 100 m przyciski radiowe oraz piloty umożliwiają dowolne sterowanie oświetleniem. Korzystanie z systemu KNX/EIB pozwala na sterowanie wszystkimi obwodami w ogrodzie za pomocą dowolnych urządzeń wyposażonych w przeglądarki internetowe: netbooków, telefonów, iPodów, iPadów itp. Można oglądać obrazy z kamer domofonowych, rozmawiać z gośćmi przy furtce i wpuszczać ich na teren bez konieczności podchodzenia do bramy.
Wybór i montaż kabli.
Instalacja elektryczna w ogrodzie powinna być wykonana z użyciem kabli odpowiednio zabezpieczonych przed działaniem warunków atmosferycznych. W tym celu stosuje się przewody z izolacją o podwyższonej wytrzymałości napięciowej.
Przewody dobiera się do zaplanowanych urządzeń. Jeśli zamierzasz zasilać odbiorniki stałe kablami lub prowadzić je do gniazd w ogrodzie, powinieneś wybrać kable do układania w ziemi z izolacją poszczególnych żył i ochronnym płaszczem PCW. Rekomenduję używanie kabli YKY(-żo) z jedną żyłą i żółto-zieloną izolacją. Trójżyłowe przewody nadają się do odbiorników jednofazowych, natomiast dla urządzeń trójfazowych konieczne będą przewody pięciożyłowe. Przekroje przewodów i zabezpieczenia muszą odpowiadać przewidywanym obciążeniom.
Kable bez osłony należy układać poniżej granicy zamarzania, na głębokości co najmniej 0,7 m. Jeśli zastosujesz osłonę dla kabli, możesz zmniejszyć głębokość do 0,4 m. W każdym przypadku pod kablami musi być podsypka z piasku o grubości 10 cm, więc do głębokości 70 i 40 cm trzeba dodać 10 cm.
Elastyczne przewody oraz sprzęt elektryczny nie mogą mieć żadnych uszkodzeń izolacji. Każde uszkodzenie, nawet nie sięgające przewodów prądowych, wymaga wymiany kabla na nowy.
Zatrudnienie doświadczonego elektryka.
Do zamontowania instalacji elektrycznej w ogrodzie, należy zatrudnić elektryka z uprawnieniami. To nie tylko kwestia funkcjonalności, ale przede wszystkim bezpieczeństwa. Jest to szczególnie ważne ze względu na łatwy dostęp wody oraz większe ryzyko przypadkowych uszkodzeń. Doświadczony elektryk zadba o odpowiednie zabezpieczenia przeciwprzepięciowe i dopilnuje, by instalacja była przystosowana do warunków panujących na zewnątrz budynku.
Mam nadzieję, że ten wpis pomoże Ci zaprojektować ogród marzeń. Zachęcam też do skorzystania z naszego poradnika, w którym znajdziesz więcej przydatnych informacji.